War Murtiyeed Rasmi Ah
Shacabkayga Soomaaliyeed
Waxaan u mahadcelinayaa Xildhibaanada sharafta leh ee mabdaโa adag leh, kuwaasoo garab istaagay dadaalladayda lagu wajahayo jebinta cad ee habraaca Baarlamaanka, taasoo uu sameeyay Guddoomiyaha Golaha Shacabka. Waxaa si cad u muuqata in Guddoomiyuhu uu ku shaqeynayo saameyn aan habboonayn oo uga imaanaysa Madaxweynaha, Wasiirka Maaliyadda, Wasiirka Qorsheynta, Wasiirka Waxbarashada, Wasiiru-dowlaha Arrimaha Dibadda, iyo Guddoomiyaha Bangiga Dhexe – masโuuliyiin si weyn ugu xad-gudbay kalsoonidii shacabka iyo xil-gudashadii hufnayd, kuwaasoo noqday maamulkii ugu musuqmaasuqa badnaa taariikhda Soomaaliya.
Xildhibaanadan mudan waxay muujiyeen adkaysi iyo goโaan aan leex-leexad lahayn oo ay ku difaacayaan sharciga, dastuurka, hufnaanta, iyo maamul-wanaagga – qiyam ay si ula kac ah u wiiqday xukuumadda haatan jirta. Dadaalkooda ku aaddan la xisaabtanka iyo kormeerka Baarlamaanka wuxuu caqabad ku yahay dhaqanka baahsan ee xasaanad-laโaanta ah ee waxyeelleeyay hayโadaha dowladeed.
Dhanka kale, 10 Xildhibaan oo ka tirsan deegaanka aan metelo, halkii ay ka istaagi lahaayeen garab istaagga cadaaladda, waxay doorteen in ay u hoggaansamaan Guddoomiyaha Golaha Shacabka iyo Madaxweynaha – labaduba waxay hore ugu tuntay xuquuqda bulshadeena, iyagoo hoos u dhigay saamigii aan ku lahayn nidaamka 4.5 ee Federaalka, una beddelay jagadii hore ee heerka A mid heerka D ah. Hadda, iyagoo si cad ugu shaqeynaya dano siyaasadeed oo aargoosi ah, waxay isku dayeen inay la wareegaan kursigayga Baarlamaanka iyagoo adeegsanaya marmarsiiyo siyaasadeed. Si kastaba ha ahaatee, dadaalkan lagu damacsan yahay in la ii aamusiyo ma niyad-jabin doono, mana hor istaagi doono goโaankayga ah inaan u adeego oo difaaco xuquuqda dhammaan muwaadiniinta Soomaaliyeed.
Dabagalkeyga la-xisaabtanka wuxuu iftiimiyay musuqmaasuq baahsan iyo lunsasho maaliyadeed oo ka jirta ku dhowaad dhammaan mashaariicda dowladda, iyadoon loo eegayn cidda maalgelisay – ha noqoto Maraykanka, Boqortooyada Ingiriiska, Midowga Yurub, Kanada, ama Jabaan. Ma jiro hal doolar oo ka mid ah deeqaha caalamiga ah oo aan la musuqmaasuqin, la maamulin si xun, ama loo leexsan dano gaar ah. Talaabada kaliya ee ilaa hadda loo qaaday xagga la xisaabtanka waxay ahayd goโaankii uu Madaxweyne Donald J. Trump ku hakiyay dhammaan gargaarkii uu Maraykanku siin jiray Soomaaliya – tallaabo muujinaysa baahida degdegga ah ee loo qabo isbeddel dhab ah oo la dagaallama musuqmaasuqa. Waxaan ugu baaqayaa waddamada kale ee deeq bixiyeyaasha ah inay qaataan tusaale la mid ah oo ay dhammaan kaalmooyinka mustaqbalka ku xiraan kormeer maaliyadeed oo adag iyo isla xisaabtan hufan.
Maalmaha soo socda, waxaan soo bandhigi doonaa caddeymo dhab ah oo muujinaya sida Guddoomiyaha, Ku-xigeennadiisa, Xoghayaha Joogtada ah, iyo Guddoomiyaha Anshaxa ee Golaha Shacabka ay si bareer ah ugu takri-faleen xilalkooda, iyagoo u isticmaalay miisaaniyadda Baarlamaanka sidii hanti ay si gaar ah u leeyihiin. Xogtan ayaa u sahlaysa shacabka Soomaaliyeed inay xaqooda u raadsadaan oo ay goโaan ka gaaraan mustaqbalka Golaha 11-aad inta ka harsan muddadiisa xil-heyn.
Dhexdeyda iyo shacabkayga, kalsoonida aan ku qabo midnimada, cadaaladda, iyo dib u soo celinta sharciga weligeed ma wiiqmi doonto. Laga soo bilaabo Saylac ilaa Raas Kambooni, waxaan sii wadi doonaa halganka aan ugu jiro xaq-soor, isla xisaabtan, iyo dowladnimo hufan. Ma joojin doono dagaalkayga, xitaa haddii ay naftaydu halis gasho. Qarannimada, sharafta, iyo mustaqbalka Soomaaliya waa kuwo mudan in loo difaaco si kasta oo ay noqoto.
Dr. Abdillahi Hashi Abib – BA, MA, MASc, Ph.D
Member of Foreign Affairs Committee
Federal Republic of Somalia the House of People
Mogadishu, Somalia
MP- HOP #201 Awdal Region and Gebileh District
Leader of the Accountability and Transparency Caucus of the House of People
E: abdillahi.abib@parliament.gov.so
W: + 1-571-436-7586 M: + 252-6108-22469